📘 Definicja
ADHD (Attention Deficit Hyperactivity Disorder), czyli Zespół Nadpobudliwości Psychoruchowej z Deficytem Uwagi, to zaburzenie neurorozwojowe funkcji wykonawczych mózgu. Powoduje u dzieci i dorosłych spore trudności w skupieniu uwagi oraz w codziennych sprawach, jednocześnie sprawia, że osoby z ADHD mogą głęboko zaangażować się w niektóre zadania, czyli łapią tzw. hiperfocus.
Edward Hallowell w swojej książce „ADHD 2.0” definiuje ADHD jako „... to sposób bycia w świecie. Nie jest to ani zaburzenie, ani zaleta. To zbiór cech specyficznych dla unikalnego umysłu. Może być przewagą albo przekleństwem, w zależności od tego, jak ktoś sobie z tym radzi.” Hallowell podkreśla, że ADHD to także unikalne umiejętności i predyspozycje, które mogą być wartościowe przy odpowiednim zarządzaniu.
Russell Barkley natomiast opisuje ADHD jako "zaburzenie rozwojowe charakteryzujące się deficytami w hamowaniu zachowania, utrzymywaniu uwagi, odporności na rozpraszanie oraz regulacji poziomu aktywności do wymagań sytuacji (nadpobudliwość lub niepokój)." Według Barkleya, ADHD to nie tylko trudności z koncentracją, ale też z kontrolą impulsów i adaptacją, co utrudnia codzienne życie. Osoby z ADHD łatwo się rozpraszają, mają trudności z utrzymaniem uwagi i regulacją aktywności, co objawia się nadpobudliwością lub niepokojem.
🔢 Jakie są typy ADHD? Jest ich aż 3!
Przegląd różnych typów ADHD
Wyróżniamy trzy typy ADHD:
z przewagą zaburzeń uwagi;
z przewagą nadruchliwości i impulsywności;
mieszany.
🧩ADHD z przewagą zaburzeń uwagi (dawniej ADD)
Osoby z tym typem ADHD mają trudności ze skupieniem, kończeniem zadań i przestrzeganiem instrukcji. Łatwo się rozpraszają, tracąc wątki rozmów, zapominają i często gubią rzeczy.
Eksperci twierdzą, że wiele dzieci z tym typem ADHD pozostaje niezdiagnozowanych, ponieważ nie przeszkadzają innym w klasie lub w innych sytuacjach grupowych, i dlatego ich objawy pozostają niezauważone lub niezdiagnozowane.
🚀ADHD z przewagą nadpobudliwości i impulsywności
Osoby z tym typem ADHD działają impulsywnie, poruszają się, wiercą, są niecierpliwe i przerywają innym.
🔄 ADHD typu mieszanego
Osoby z tym typem ADHD mają objawy zarówno typu z przewagą nieuwagi, jak i nadpobudliwości-impulsywności (6 z 9 objawów dla każdego typu).
Ale to nie wszystko!
Amerykańskie Towarzystwo Psychiatryczne określa konkretne kryteria diagnostyczne dla poszczególnego typu ADHD w DSM-5. Jakie? Czytaj dalej!
🔍 Objawy ADHD według kryteriów DSM-5 dla każdego typu
🧩 Objawy ADHD z przewagą zaburzeń uwagi (dawniej ADD)
Często nie zwraca uwagi na szczegóły lub popełnia bezmyślne błędy w szkole, pracy lub innych zadaniach
Często ma trudności z utrzymaniem uwagi podczas wykonywania zadań lub podczas zabaw
Często wydaje się, że taka osoba nie słucha, gdy mówi się do niej bezpośrednio
Często nie wykonuje poleceń i nie kończy pracy szkolnej, obowiązków domowych lub zadań w miejscu pracy
Często ma trudności z organizowaniem zadań i działań
Często unika, nie lubi lub niechętnie angażuje się w zadania wymagające długotrwałego wysiłku umysłowego/koncentracji
Często gubi przedmioty niezbędne do realizacji zadań lub działań
Często jest łatwo rozpraszany przez bodźce zewnętrzne
Często zapomina o codziennych czynnościach
🚀 Objawy ADHD z przewagą nadpobudliwości i impulsywności
Objawy nadpobudliwości:
Wierci się lub porusza stopami/rękami, gdy siedzi
Wyraźna niekontrolowana nadpobudliwość oznacza, że osoba ma trudności z powstrzymaniem się od ciągłego ruchu lub aktywności. Może to obejmować wiercenie się, chodzenie tam i z powrotem, bębnienie palcami i mówienie bez przerwy. Tę nadpobudliwość trudno kontrolować.
Wygląda, jakby był napędzany "silnikiem" lub jest często "w ruchu".
Często ma trudności z angażowaniem się w ciche i spokojne aktywności (np. czytanie czy rysowanie).
Niezdolność do pozostania w siedzącej pozycji (często wstaje, wierci się, chodzi po pomieszczeniu lub angażuje się w inne aktywności, które przeszkadzają innym).
Nadmierna gadatliwość, oznacza to, że osoba mówi bardzo dużo, często bez przerwy, w sytuacjach, gdzie taka ilość mówienia jest nieodpowiednia lub nieadekwatna do kontekstu.
Objawy impulsywności:
Mają trudność w czekaniu na swoją kolej.
Często przerywają innym, wtrącają się do rozmów lub działań.
Często impulsywnie odpowiadają na pytania, zanim druga osoba skończy je formułować.
🔄 Objawy ADHD - mieszanego
Spełnia zarówno kryteria ADHD z przewagą nieuwagi, jak i nadpobudliwości/impulsywności.
👀 Przyczyny, czyli co powoduje ADHD?
🧬 Mimo badań, naukowcy wciąż nie wiedzą dokładnie, co powoduje ADHD, wiadomo, że geny odgrywają tu dużą rolę. Tak, tak! Ponad 20 badań pokazało, że ADHD jest dziedziczne i wynika z działania wielu genów.
“Jeśli jedno z rodziców ma ADHD, istnieje jedna trzecia szans, że ich dziecko również będzie miało ADHD. Jeśli oboje rodzice mają ADHD, ryzyko wzrasta do dwóch trzecich. Warto jednak pamiętać, że są to jedynie średnie wartości. Na przykład w rodzinie dr. Hallowella, on sam ma ADHD, jego żona nie, ale wszystkie ich troje dzieci mają ADHD.” (Hallowell, ADHD 2.0)
🌿 Niektóre czynniki środowiskowe mogą zwiększać ryzyko nasilenia objawów ADHD:
narażenie na ołów lub pestycydy we wczesnym dzieciństwie
przedwczesne narodziny lub niska waga urodzeniowa
uraz mózgu
🌿 Naukowcy nadal badają związek ADHD z czynnikami środowiskowymi, ale nie ma jednej przyczyny wyjaśniającej wszystkie przypadki ADHD; wiele czynników może mieć wpływ.
A teraz coś nowego, przynajmniej dla mnie. Podczas zbierania materiałów do tego wpisu odkryłam, że…objawy ADHD mogą mieć różne nasilenie.
📊 Nasilenie objawów
Objawy ADHD mogą się różnić w zależności od osoby, dlatego DSM-5 zaleca określanie stopnia nasilenia, który może się zmieniać w ciągu życia i może być:
łagodny,
umiarkowany
lub ciężki.
📈 Łagodny: Kilka objawów powyżej wymaganej liczby, niewielkie trudności w życiu społecznym, szkolnym lub zawodowym.
📉 Umiarkowane: Objawy między „łagodnym” a „ciężkim”. Osoba z umiarkowanymi objawami ADHD może doświadczać pewnych trudności w codziennym funkcjonowaniu, takich jak problemy z koncentracją, nadpobudliwością lub impulsywnością, ale te trudności nie są na tyle poważne, by całkowicie zakłócać jej życie społeczne, zawodowe czy szkolne.
🔴Ciężki: Wiele objawów poza tymi wymaganymi, powodujących znaczne problemy w życiu społecznym, szkolnym lub zawodowym.
Objawy mogą zmieniać się z wiekiem. Dorośli z częściowymi objawami z dzieciństwa mogą mieć ADHD w częściowej remisji.
Pamiętaj: ADHD to złożone zaburzenie, które może wyglądać inaczej u każdej osoby. Zrozumienie tego zaburzenia jest kluczowe dla zapewnienia odpowiedniego wsparcia i leczenia.
📝 Podsumowując
ADHD to złożone zaburzenie, które wpływa na codzienne życie. Zrozumienie jego przyczyn, objawów i sposobów radzenia sobie jest kluczowe dla poprawy jakości życia osób z ADHD. Każda osoba z ADHD jest wyjątkowa, dlatego wsparcie musi być dostosowane do indywidualnych potrzeb.
🌟 Obserwuj moją stronę bo pojawią się kolejne wpisy o ADHD, organizacji czasu, energii i przestrzeni :-)
📧 Zapisz się też na newsletter i POBIERZ darmowego ebooka "5 najlepszych szablonów wspierających organizację. Dla osób z ADHD (i nie tylko)", który z pewnością pomoże Ci lepiej zorganizować codzienne obowiązki i zwiększyć efektywność.
🛠️ Potrzebujesz wsparcia? Sprawdź moją ofertę TUTAJ. Pomogę Ci z organizacją czasu, zarządzaniem energią czy codziennymi obowiązkami. Sama mam ADHD, więc wiem, “z czym to się je”. Skorzystaj z mojej oferty i zrób pierwszy krok w kierunku ogarnięcia życia z ADHD.